سازند مبارک(Mobarak Formation)

با 450 متر ستبرا، ایزوپیکIsopique)) عضوهاى C, B و D سازند جیرود و معرف سنگ‎هاى کربنیفر پایین البرز است. اگرچه این واحد سنگى به طور عمده ردیف‎هاى کربنیفر البرز جنوبى را تداعى مى‎کند ولى گسترش آن در البرز شمالى نیز درخور توجه است و حتى در مقایسه با البرز جنوبى ستبراى بیشتر دارد. به گزارش آسرتو (1963) در محل بُرش الگو، سازند مبارک بر روى سازند میلا و در زیر سازند نسن (پرمین بالایى) قرار دارد ولى در دیگر نواحى سازند مبارک بیشتر با سازند جیرود همبر است و ردیف‎هاى روى آن ممکن است به سن‎هاى گونا‎گون (پرمین، تریاس، ژوراسیک) باشد. در دو ناحیه گدوک و تاقدیس آینه‎ورزان کربنات‎هاى مبارک با ناپیوستگى هم‎شیب، روى سازند لالون و در شمال شاهرود بر روى سازند خوش ییلاق دیده مى‎شود. با وجود همگنى نسبى، آسرتو سازند مبارک را به چهار زون سنگى زیر تقسیم کرده است.

* زون سنگى 1، 90 – 80 متر، مارن‎هاى آهکى تیره و مارن‎هاى سیاه رنگ،

* زون سنگى 2، 150 متر، سنگ‎آهک‎هاى نازک لایه به رنگ خاکسترى تیره،

* زون سنگى 3، 80 متر، سنگ‎آهک‎هاى متراکم و سخت به رنگ سیاه،

* زون سنگى 4، 130 متر، سنگ ‎آهک‎هاى خاکسترى تیره با رنگ هوازده زرد،

هم در بُرش الگو و هم در دیگر بُرش‎ها زون‎هاى سنگى چهارگانه وضوح چندانى ندارند و در یک نگاه کلى، این سازند، ردیف همگنى از سنگ ‎آهک لایه‎اى است که میان‎لایه‎هاى شیلى – مارنى تیره رنگ دارد و به جز در بُرش دره‎ها، واریزه‎هاى سطحى تناوب‎هاى شیلى را پوشانده‎اند.

به دلیل فراوانى انواع سنگواره‎ها (روزنه‎داران، مرجان‎ها، بازوپایان)، مطالعات دیرینه‎شناسى انجام شده درخور توجه است.

چهـــار زون زیستــــىEarlandia ، Septabrunsiina krainica، Paleaspiroplectammina diversa و Dainella chomatica از ویژگى‎هاى سازند مبارک است. زیست‎زون‎هاى مذکور، نشانگر آشکوب تورنزین پیشین تا ویزئن میانى هستند.

مقایسه‎هاى منطقه‎اى نشان مى‎دهد که از نظر جایگاه چینه‎شناسى و سنى، سازند مبارک قابل قیاس با زیرسازند شیشتو (2) در ایران مرکزى است هرچند که سنگ رخساره این دو تفاوت زیاد دارد.

درویش‎زاده (1370)، محیط رسوبى سازند مبارک را آب‎هاى ساکن، فقیر از اکسیژن و غنى از گوگرد توصیف کرده که به نسبت عمیق بوده و از برجستگى‎ها فاصله قابل توجه داشته است. مهارى (1370) و لاسمى و مهارى (1372)، با توجه به زیررخساره‎هاى گونا‎گون، سنگ‎آهک‎هاى سازند مبارک را نهشته‎هاى محیط‎هاى سد زیست‎آوارى، تالاب، پهنه کشندى و همچنین دریاى باز مى‎دانند که بر روى یک سطح شیب‎دار ملایم(Ramp) کربناتى نهشته شده است. در ناحیه جاجرم (کوه اُزوم) سازند مبارک سرشت مشابهى دارد و بنا به گزارش زاده‎محمدى (1370)، 7 چرخه پسرونده، نشانگر یک توالى بزرگ پسرونده در سازند مبارک است. گفتنى است که سازند مبارک در نواحى الموت، سنگ‎رود، کوه خشاچال، فومن، ماسوله، کلور (خلخال)، البرز خاورى (خوش ییلاق، تیل‎آباد، شمال شاهرود، گنبد کاووس، نوده و 000) شمال شهمیرزاد و 000 گسترش دارد. در ناحیه آق‎دربند، سنگ‎آهک‎هاى معادل سازند مبارک، ضمن داشتن سنگواره‎هاى شاخص، مرمرى شده‎اند. شبیه بودن ردیف‎هاى کربنیفرآق‎دربند با البرز، یکى از دلایلى است که افتخارنژاد کپه‎داغ را ادامه سکوى پالئوزوییک صفحه ایران مى‎داند. گفتنى که سازند مبارک داراى پتانسیل هیدروکربنى است. بخش‎هاى زیرین این سازند داراى لایه‎هاى مارنى و آهک‎هاى میکریتى غنى از مواد آلى است و در بخش بالایى آن، لایه‎هاى ضخیم دولومیت و سنگ‎آهک مى‎توانند سنگ مخزن‎ مناسبى باشند.

در دامنه جنوبى البرز سن سنگ‎هاى کربنیفر (سازند مبارک) محدود به تورنزین – ویزئن میانى است و به نظر مى‎رسد که خروج ویزئن میانى دامنه جنوبى تا زمان پرمین به درازا کشیده است. بر خلاف دامنه جنوبى، در دامنه شمالى البرز پس از فاز فرسایشى ویزئن میانى (رخداد البرزین) دوباره دریا پیشروى داشته است. به نهشته‎هــاى این دریاى پیشرونده به طـــور غیررسمى سازندهاى « باقــرآ‎باد »، « قزل‎قلعــه » و « دزدبند » نام داده شده است.