مهندسی

آشنایی با رشته های مهندسی و مقالات کوتاه

مهندسی

آشنایی با رشته های مهندسی و مقالات کوتاه

پراکنش و وسعت مراتع ایران

سطح مراتع ایران به هکتار

نوع مرتعسطح خارج از شمالسطح شمالجمعدرصد
مراتع متراکم۶۳۴۵۹۲۳۵۹۰۸۷۰۶۹۳۶۷۹۳۸/۱
مراتع نیمه متراکم۲۰۶۹۴۳۴۷۱۸۹۳۱۲۹۲۲۵۸۷۴۷۶۲۶/۲
مراتع کم تراکم۵۶۰۵۹۵۶۰۵۲۰۱۱۰۵۶۵۷۹۶۷۰۶۵/۷
جمع۸۳۰۹۹۸۳۱۳۰۰۴۱۰۹۸۶۱۰۳۹۴۰۱۰۰

مراتع ایران 

 

مراتع ایران از نظر زمان بهره برداری به دو  گروه عمده زیر تقسیم می شوند:

۱.مراتع ییلاقی(مراتع بهاره وتابستان چر):

این مراتع بیشتر در ارتفاعات ومناطق سردسیر قرار داشته و فصل رویش گیاهان در این مناطق فصل گرم می باشد.این مراتع عمدتا در فصل بهار و تابستان مورد بهره برداری قرار می گیرند.سطح این مراتع حدودا ۲۳ میلیون هکتار میباشد که ۶/۲۱ میلیون تن علوفه خشک قابل بهره برداری دارند.

۲.مراتع قشلاقی(مراتع پاییز و زمستان چر):

این مرتع بیشتر در مناطق کم ارتفاع و گرمسیر قرار داشته و عمدتا در فصول سرد سال یعنی پاییز و زمستان مورد چرای دام قرار میگیرند.وسعت این مراتع حدود ۶۷ میلین هکتار برآورد می شود که علوفه خشک قابل حصول آنها ۴/۴۹ میلیون تن می باشد.

در حد فاصل مراتع ییلاقی و قشلاقی مراتع میان بند قرار دارند.این مراتع معمولا در دو نوبت از سال(هنگام عزیمت و مراجعت از ییلاق به قشلاق)مورد تعلیف قرار می گیرند.مساحت این مراتع بین مراتع قشلاقی وییلاق تقسیم شده است.

مراتع و برنامه توسعه چهارم 

با توجه به نقش غیر قابل انکار مراتع در توسعه ی پایدار و تامین امنیت غذایی و همچنین حفظ آب و خاک در برنامه چهارم توسعه نیز برای حفاظت ارتقا و احیای مراتع کشور برنامه ریزی هایی صورت گرفته است که مهمترین اهداف کیفی آن به شرح زیر است:

-حفظ احیا اصلاح توسعه و بهره برداری پایدار از تولید علوفه و خدمات اکولوژیک و زیست محیطی مراتع کشور.

-بهبود شاخص های اساسی پایداری اکولوژیک به ویژه ظرفیت وضعیت و گرایسش مراتع کشور.

-ایجاد تعادل بین تعداد دام و ظرفیت مراتع و تعداد مرتعدار.

-ایجاد زمینه ی لازم جهت ورود دانش و سرمایه به عرصه های مرتعی.

-هماهنگ و هدفمند سازی اقدامات حمایتی هدایتی و قانونی دستگاههای درون و برون وزارتی در سه بخش مرتع دام و علوفه.

-ارتقای توان مهارتی فنی مدیریتی و مالی مرتعداران.

-تمرکز توان حمایتی هدایتی و قانونی جهت دست یابی به واحدهای بهره برداری اقتصادی در عرصه های مرتعی.

-استفاده چند منظوره معقول و پایدار از همه پتانسیل های منابع پایه.

- توسعه و تعمیق مبانی تقویت مشارکت همه جانبه مرتعداران در مدیریت مراتع کشور.

درباره مرتع

مراتع ایران یکی از مهم ترین وبا ارزش ترین منابع ملی کشور می باشد که بهره بردار ی صحیح توام با عملیات اصلاح و احیا آنها میتواند نقش اساسی در جهت حفظ آب وخاک و تامین نیاز مندی های کشور در زمینه ی فراورده های پروتینی داشته باشد.

پروتین ماده ای است که در سلامت وبقا انسان موثر است ودر بین پروتین ها نوع حیوانی آن دارای مزیتی خاص ومنحصر به فرد است که خود از منابع گیاهی تامین میگردد.درحال حاضر مهمترین عامل محدود کننده ی تولید در دامپروری تغذیه وتامین غذای کافی مناسب برای دام می باشد.با توجه به نیاز روز افزون کشور به فراورده های دامی و بی نیاز شدن از واردات آنها طبیعی است که بایستی تولیدات دامی با میزان مصزف داخلی کشور و یا افزایش آنها در سالهای آینده تناسب داشته باشد. بدین منظور علاوه بر احیای مراتع وافزایش سطح زیر کشت و بازدده نباتات علوفه ای لازم است از پس مانده های زراعی وضایعات کارخانجات محصولات غذایی به نحو مطلوب در تغذیه دام استفاده نمود.مسلما هزینه های تولید  فراورده های دامی زمانی به حداقل می رسد که دام قسمتی از سال را از رستنی های مراتع طبیعی تغذیه نماید.هر چه سطح ککاشت گیاهان علوفه ای بیشتر شود و چراگاههای احداثی گسترش یابند هزینه تولید فراورده های دامی نیز افزایش خواهد یافت وتنهاراه کاهش دادن آنها استفاده از مراتع طبیعی خواهد بود.

اکنون هم هر اندازه کشاورزی نوین پیشرفت کند و وسایل وتکنیک های جدید عرضه گردد. باز برای پایین آوردن هزینه تولید بهره برداری از مراتع طبیعی لازم ومقرون به صرفه خواهد بود.زیرا کاشت گیاهان علوفه ای در همه جا به علت محدودیت آب وخاکامکان پذیر نمی باشد.به طور معمول وقتی صحبت از مرتع می شود فقط جنبه ی تولید علوفه آن به نظر می آید در حالی که جنبه ی حفاظت آب و خاک این منبع خدادادی اهمیتی به مراتب بیشتر از تولی علوفه دارد و متاسفانه به حساب گرفته نمی شود.

بروز سیلابهای سهمگین سال های اخیر و اعداد و ارقام نجومی مربوط به فرسایش خاک در این کشور بر کسی پوشیده نیست ولی این بلایا اغلب در مناطقی فراوان تر هستند که پوشش مرتعی آن ازبین رفته و یا تخریب شده است.برای روشن شدن مطلب چنان چه گردش آب در یک منطقه ی نیمه مرطوب با پوشش گیاهی بوته ای را در نظر بگیریم خواهیم دید نزولات اسمانی در این مناطق قبل از تماس مستقیم با سطح خاک با شاخ و برگ پوشش گیاهی برخورد نموده و قسمت اعظم انرژی جنبشی خود را که عامل اصلی تخریب ذرات خاک می باشد از دست می دهد در نتیجه نتنها بارندگی های ملایم و کم دوام بلکه بارندگی های شدید طولانی نیز آن اثر تخریبی مناطق بدون پوشش گیاهی را ندارند.در اینگونه مناطق قسمتی از نزولات توسط شاخ و برگ پوشش گیاهی که کم و بیش متراکم نگه داشته شده و قبل از رسیدن به سطح خاک حالت بخار به هوا بر می گردد .حدود ۲۰تا۲۵درصد نزولات بسته به تراکم پوشش گیاهی و خصوصیات فیزیکی خاک در سطح زمین جاری شده و به صورت روان آب از محیط خارج می گردد و بقیه هم در خاک نفوذ می کند.

حال چنان چه منطقه دارای پوشش گیاهی فقیر باشد تراکم پوشش گیاهی در این مناطق به خصوص در فصل زمستان بسیار کم است.کمبود هوموس موجب ناپایدارب خاک گردیده و در نتیجه باعث فشردگی و کاهش درجه ی نفوذ پذیری خاک می گردد.نزولات آسمانی با هر شدت و حالتی که باشد تمام و یا قسمت اعظم آن به سطح خاک می رسد.در بسیاری از مناطق پس از برخورد اولین قطرات باران به خاک نرم آن مناطق لایه ی نفوذ ناپذیری در سطح خاک به وجود می اید و در نتیجه قسمت اعظم نزولات در سطح خاک جاری شده و به صورت سیل از محیط خارج می گردد. 

مرتع از گذشته تا کنون

ایران کشوری است که از دیر باز مردم آن به کشاورزی و دامپروری اشتغال داشته اند. در گذشته نزدیک بیش از نیمی از افراد جمعیت در این کشور کشاورز و دامدار بوده اند. نخستین تمدنها در ایران بر پایه دامپروری و استفاده از مراتع شکل گرفته و زندگی شبانی پایه اساس ایلها و عشایر ایران را بنیان نهاده است. عشایر بازمانده همان روش زندگی باستانی هستند. در بدو امر بدلیل کمبود جمعیت و فراوانی مراتع دامپروران مشکلی احساس نمی کردند ولی با افزایش جمعیت و محدود شدن مراتع بدلیل گسترش کشاورزی و افزایش تعداد دام و بر هم خوردن تعادل بین تولید و مصرف تعادل بین مرتع و دام نیز بر هم خورد و اختلالاتی در وضعیت مراتع بوجود آمد که لزوم مطالعه و شناسایی بیشتر مراتع را آشکار می سازد.

   تخریب مرتع در یک نگاه:

گرفته شده از کتاب مرتع تالیف مهندس منوچهر پازوکی 

 

متاسفانه به دلیل استفاده های غلط هم از وسعت و هم از کیفیت مراتع کاسته شده است. به طوری که هم اکنون از سطح 90 میلیون هکتار مرتع فقط 16 میلین هکتار از آن در شرایط خوبی قرار دارد.

اگر این خرابی و نابودی ادامه پیدا کند تولید علوفه مورد نیاز دام روز  به روز کمتر می شود و خاکهای حاصلخیز کشاورزی نیز از بین میروند. از طرفی نابودی مراتع موجب بروز سیل و در نتیجه پر شدن مخرن سدها می شود وسر انجام مراتع این ثروت خدادادی به بیابانها و شوره زارها تبدیل می شوند.

گرفته شده از کتب ترویجی وزارت جهاد کشاورزی